Η Φυλή των τυφλοποντίκων

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Στην ιστορία της ανθρωπότητας συμβαίνει ό,τι και στην παλαιοντολογία.
Κατά κανόνα, ακόμη και τα πιο σπουδαία κεφάλια
δε βλέπουν, εξαιτίας a certain judicial blindness, πράγματα
που βρίσκονται μπροστά στα μάτια τους.
Αργότερα, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή, παραξενευόμαστε
γιατί αυτό που κανείς δεν έβλεπε έχει αφήσει παντού τα ίχνη του.
Μαρξ επιστολή στον Έγκελς (Λονδίνο, 25 Μαρτίου 1868)


Το άρθρο του Σέρτζιο Μπολόνια, «Η Φυλή των Τυφλοποντίκων» (La tribù delle talpe), δημοσιεύεται από την επιθεώρηση Primo Maggio (τχ. την άνοιξη του 1977, σε μια κρίσιμη περίοδο για την περαιτέρω εξέλιξη του αυτόνομου ιταλικού (ταξικού/κοινωνικού) κινήματος: εκδίωξη του Lama (του ηγέτη της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ιταλίας η οποία ελέγχεται από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας) από το κατειλημμένο πανεπιστήμιο της Ρώμης, πορείες φοιτητών σε όλες τις μεγάλες πόλεις, στήσιμο οδοφραγμάτων και απελευθέρωση του κέντρου της Μπολόνια, ένοπλες επιθέσεις φασιστών εναντίον διαδηλωτών, κλείσιμο των ελεύθερων ραδιοφώνων σε όλη την Ιταλία (μαζί με αυτών και του ιστορικού ραδιοφωνικού σταθμού «Αλίκη»), απαγόρευση κυκλοφορίας κινηματικών εφημερίδων και περιοδικών, δολοφονία του F. Larusso (πρώην μέλους της οργάνωσης της άκρας αριστεράς Lotta Continua) από την αστυνομία και εφαρμογή του σχεδίου της «στρατηγικής της έντασης» από το Ιταλικό κράτος και κεφάλαιο (που θέτουν στο τραπέζι το ζήτημα της προσφυγής ή μη στον ένοπλο αγώνα).
Στο πλαίσιο αυτό, ο Μπολόνια, προκειμένου να πάρει θέση στα ζητήματα που έχουν ανακύψει, επιχειρεί μια συνολική ανάλυση της συγκρότησης του ιταλικού πολιτικού συστήματος, της μορφής κράτους, των αναδιαρθρώσεων στην παραγωγική διαδικασία και των κύκλων αγώνα που ξεσπάνε από το τέλος του πολέμου και μετά. «Στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του ’60» όπως θα δηλώσει σε συνέντευξή του αρκετά χρόνια αργότερα, «προσπάθησα να επεξεργαστώ τη θεωρία του εργάτη μάζα. Παρουσίασα το άρθρο που δημοσιεύτηκε από τη Merve στο Βερολίνο το 1972 ως εισήγηση σε ένα σεμινάριο στην Πάντοβα το 1967. Το 1977, δέκα χρόνια μετά, ανέκυψε ένα νέο κύμα κοινωνικών κινημάτων στην Ιταλία και είχα την αίσθηση πως βρισκόμασταν σε ένα σημείο καμπής: “εδώ πρόκειται για κάτι νέο, ο φορντισμός και το 68 έχουν τελειώσει. Τι είναι όμως αυτό το νέο;” Να πώς προέκυψε το άρθρο “Η φυλή των τυφλοποντίκων” […]*». Το άρθρο αποτελεί λοιπόν μια συμβολή στη σκιαγράφηση αυτού του «νέου» που βρίσκεται υπό διαμόρφωση και που δεν έχει πάρει, ακόμα τότε, ούτε την πλήρη ούτε την καταληκτική του μορφή. Είναι μια απόπειρα αποσαφήνισης των γνωρισμάτων εκείνων που συνθέτουν τα χαρακτηριστικά στοιχεία της κοινωνικής και ταξικής σύνθεσης του «τυφλοπόντικα του Μαρξ» -που έχει αρχίσει ξανά το έργο του μέσα από τον κύκλο αγώνα της περιόδου- όσο και χαρτογράφησης των διόδων που έχει ανοίξει με το πλήθος των ζητημάτων που αυτός ο τελευταίος έχει αναδείξει.
Στο επίκεντρο των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών της ανάλυσης του Μπολόνια, η φιγούρα του διάχυτου εργάτη (operaio disseminato), του υποκειμένου δηλαδή των μικρών μονάδων παραγωγής και του τομέα των υπηρεσιών με τις μεταφορντικές δομές (οι οποίες βρίσκονται υπό διαδικασία συγκρότησης σε μια περίοδο οικονομικής και πολιτικής κρίσης -αλλά και μεταβολής- με δεδομένο πως το παραγωγικό μοντέλο που θα μείνει γνωστό ως το «μοντέλο της Τρίτης Ιταλίας» και ό,τι θα ονομαστεί αργότερα ως «μεταφορντισμός» ακόμα δεν έχει αποκρυσταλλωθεί)× της φιγούρας του διάχυτου εργάτη που πηγαίνει από δουλειά σε δουλειά, εργάζεται με μερική απασχόληση, συχνά «μαύρα» και σε επισφαλείς συνθήκες και η οποία αποτελείται από κατηγορίες πληθυσμού που η φορντική μορφή κοινωνικής οργάνωσης προόριζε παραδοσιακά για το περιθώριο της αγοράς εργασίας (νέοι, φοιτητές) ή ακόμα και στο ρόλο της αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης (γυναίκες). Ο Μπολόνια κάνει ουσιαστικά μια από τις πιο πρώιμες, αλλά και εμβριθείς περιγραφές εκείνου που με σημερινούς όρους θα ορίζαμε ως τον κοντινό πρόγονο του επισφαλή εργάτη. Με βάση την περιγραφή αυτή εξετάζει:
--τα ζητήματα της οργάνωσης και του περιεχομένου του αγώνα που αντιστοιχούν στη νέα ταξική σύνθεση, αλλά και των προβλημάτων που ανακύπτουν από τις αλλαγές του κομματικού συστήματος και την απόσυρση του από το ρόλο του στην αναπαραγωγή των τάξεων,
--το ρόλο της πετρελαϊκής και χρηματοπιστωτικής κρίσης και του αγώνα του αυτόνομου εργατικού κινήματος ενάντια σε αυτή
--το ζήτημα της κρίσης στην αγορά ακινήτων και του προγράμματος της «επανάκτησης των κέντρων των πόλεων»
--τα ζητήματα που θέτει το φεμινιστικό κίνημα, αλλά και η σφαίρα της προσωπικής ζωής,
--το ζήτημα του ένοπλου κόμματος και της κατάληψης της εξουσίας
κ.α.
Ζητήματα τα οποία και εξετάζει σε όλες τις πτυχώσεις αλλά και προεκτάσεις τους διατυπώνοντας θέση απέναντί τους, αλλά και πολύ περισσότερο με την έγνοια να κάνει προτάσεις για την από κει και πέρα συνέχιση του κινήματος –προτάσεις όμως οι οποίες εν τέλει μένουν χωρίς άμεση ανταπόκριση μιας και είναι γνωστή η πορεία των γεγονότων της μετά το ’77 περιόδου…
Παρά την αναμφίβολη ιστορική αξία του κειμένου, παρά τη χρονική απόσταση που μας χωρίζει από αυτό και το διαφορετικό κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έχει γραφτεί, αποφασίσαμε να το δημοσιεύσουμε στην παρούσα χρονική συγκυρία γιατί κρίνουμε όχι μόνο πως έχουμε να διδαχτούμε πολλά από τους θησαυρούς των εμπειριών του εκεί κινήματος, αλλά κυρίως γιατί θίγει μια σειρά από ζητήματα, τα οποία μετά και την εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2008, τα συναντάμε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, διαρκώς μπροστά μας, στην προσπάθεια για διεύρυνση των προοπτικών και εμβάθυνση των περιεχομένων του εδώ αγώνα. Ζητήματα όπως η κοινωνική και ταξική σύνθεση του υποκειμένου που εξεγέρθηκε, η σχέση των πολιτικών μορφών και της υποκειμενικότητας που κατέβηκε στο δρόμο, αλλά και η σχέση των νέων μορφών οργάνωσης της εργασίας και της ταξικής υποκειμενικότητας, της οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας και της μορφής των αγώνων. Μένοντας στις λιτές αυτές επισημάνσεις και χωρίς πρόθεση για κατευθυντήριους προλόγους και καθοδηγητικές εισαγωγές καταθέτουμε το κείμενο αυτό ως αφορμή για συζήτηση και προβληματισμό πάνω σε ζητήματα που όπως αποδεικνύεται από τα ίδια τα γεγονότα δεν έχουν χάσει τίποτα από την επικαιρότητά τους.
F.G.A
mr_sun_light
Ιανουάριος 2009