Εκπομπή 10/12/2015/ Γιώργος Τζιρτζιλάκης / Υπο-νεωτερικότητα και εργασία του πένθους,

Εκδόσεις Καστανιώτη
http://www.kastaniotis.com/author/2019

βιβλίο: "Υπο-νεωτερικότητα και εργασία του πένθους
Η Επήρεια της κρίσης στη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα"

Γιώργος Τζιρτζιλάκης
Βιογραφικό

Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 09 1955. Από το 2001 δίδαξε με σύμβαση εργασίας 407/1980 στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου το 2005 εξελέγη επίκουρος καθηγητής.

Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, απ’ όπου αποφοίτησε το 1983.Στην ίδια πόλη παρακολούθησε μεταπτυχιακό σεμινάριο εξειδίκευσης πάνω στον “Bernini και τον κόσμο του μπαρόκ”, που οργάνωσαν τα Υπουργεία Παιδείας, Πολιτισμού και Εξωτερικών, το Πανεπιστήμιο, ο Δήμος της Ρώμης και η Accademia Nazionale dei Lincei, υπό τη διεύθυνση του τον Giulio Carlo Argan.

Συνεκδότης και μέλος της Επιτροπής Διεύθυνσης του περιοδικού Αρχιτεκτονικής, Τέχνης και Design Τεύχος (1989-1993) και Αρχισυντάκτης του The Art Magazine και The Art Magazine Net (1993-1997). Σύμβουλος Ειδικών Θεμάτων της περιοδικής έκδοσης για τις τέχνες και τον πολιτισμό HighLights(από το 2002) και μέλος της συντακτικής ομάδας της εβδομαδιαίας εφημερίδας πόλης AthensVoice(από το 2003). Από το 1999 είναι τακτικός συνεργάτης και αρθογράφος της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ

Επιμελητής της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής του Τεχνικού Επιμελητήριου της Ελλάδος για το Βιομηχανικό Σχέδιο και τον Εξοπλισμό Χώρων και μέλος της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Εικαστικών Τεχνών και της Ειδικής Επιτροπής για Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης των Αθηνών του ΥΠΠΟ (1994-1995). Μέλος της Επιτροπής Αξιολόγησης Χειροτεχνικών Προϊόντων του ΕΟΜΜΕΧ (από το 2003).

Μέλος της Οργανωτικής Επιτροπής της 11ης Biennale Νέων Δημιουργών της Ευρώπης και της Μεσογείου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (από τον Φεβρουάριο του 2010).

Σύμβουλος του διεθνούς ανεξάρτητου καλλιτεχνικού οργανισμού “Art for the World” (Γενεύη, από το 1999) και του διεθνούς πολιτιστικού εργαστηρίου aMAZE (Μόντενα-Μιλάνο, από 2004).

Καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος για τη σύγχρονη τέχνη ΔΕΣΤΕ.

Επιμελήθηκε εκθέσεις αρχιτεκτονικής και βιομηχανικού σχεδίου (1988, 1990, 1992), υπήρξε συνεπιμελητής της ελληνικής συμμετοχής στην 5η Biennale  Αρχιτεκτονικής στη Βενετία (1991), της έκθεσης “Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου” στην Εθνική Πινακοθήκη (1992) της “Objecthood OO: Νέες Αντιλήψεις για το Αντικείμενο” στην Αθήνα (1999) και στο Ρέθυμνο (1999) και της “The Overexcited body: Sport in Contemporary Society” (Μιλάνο και Σάο Πάολο 2001). Καλλιτεχνικός σύμβουλος της έκθεσης “Greek Realities” στο Βερολίνο (1996) και στην Odense (1997). Επιμελήθηκε το site specific project “Gridlock” του Χρήστου Γιαννάκου, την αναδρομική έκθεση του Νίκου Κεσσανλή στη Θεσσαλονίκη (1997), τα “Πρόσωπα. Εκδοχές της ανθρώπινης μορφής” στο Ρέθυμνο (1998), «Άρης Κωνσταντινίδης: Φωτογραφίες και Σχέδια», Ρέθυμνο (2000)και την έκθεση “Π+Π=Δ: Νέα Τέχνη από τη δεκαετία του ‘70” στο Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα (1999). Αναπληρωτής Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Διεθνούς Έκθεσης Σύγχρονης Τέχνης “Outlook” Αθήνα, Πολιτιστική Ολυμπιάδα 2001-2004.

Επίτροπος και επιμελητής της ελληνικής συμμετοχής στην 52ηΔιεθνή  Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης Biennale της Βενετίας (2007).

Από το 2005 επιμελείται μια σειρά ντοκιμαντέρ για την Μοντέρνα Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα στην ελληνική τηλεόραση (ΕΤ 1).

Εισηγητής σε επιστημονικά συνέδρια, κύκλους σεμιναρίων, διαλέξεων, εργαστηρίων και ειδικών μαθημάτων. Επιμελήθηκε μονογραφίες, ειδικά αφιερώματα και δημοσίευσε άρθρα σε περιοδικά, βιβλία, καταλόγους εκθέσεων και συλλογικούς τόμους στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

http://www.arch.uth.gr/el/staff/Y_Tzirtzilakis

26/11/15

Καλημέρα!!

Κατ αρχάς ήθελα να δηλώσω την τιμή μου που συνεργάζομαι με δύο εξαιρετικούς μα και εξαιρετικά ξιπασμένους (λίγο χιούμορ) κυρίους τον κο Λακίδη και τον κο Παρασκευόπουλο. Η βέβαια πραγματικά μεγάλη τιμή μου είναι που είναι μαζί μας ο κος Τζιρτζιλάκης που αγαπώ κι εκτιμώ και οφείλω. Οι άνθρωποι που τρέχουμε τριγύρω αναζητώντας αγωνιωδώς στον χώρο της τέχνης το σπίτι μας γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς τον γνωρίζουμε. Μερικοί τον γνωρίζουμε καλύτερα. Εγώ ανήκω σ’ αυτούς που έχω καταφέρει να τον ακολουθήσω σε μια δυό στιγμές στην πορεία της σκέψης του και των όσων έχει πράξει ως δράσεις..ότι και να πούμε για τον Τζιρτζιλάκη η πορεία αυτή …η εργασία του είναι μακριά πλέον… μιας και τα χρόνια περνάνε και το έργο συνεχίζει να προστίθεται.

Photo: Τάσος Βρεττός

Ατελής κατάλογος σημειώσεων για τη σύγχρονη ελληνική κουλτούρα…

http://www.culturenow.gr/19751/giwrgos-tzirtzilakis-izima

1. Στο βιβλίο τους για τον Κάφκα ο Gilles Deleuze και ο Felix Guattari σημειώνουν τις τρεις προϋποθέσεις που χαρακτηρίζουν μια ελάσσονα κουλτούρα, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν ένα πρώτης τάξεως εργαλείο για την κατανόηση του πολιτιστικού παρόντος μας:
α) Πρώτη προϋπόθεση είναι ο ισχυρός συντελεστής «εκτοπισμού» και «απεδαφικοποίησης» (deterritorialization). Ως ενδεικτικό παράδειγμα αναφέρω την εκτεταμένη χρήση των Greeklish, που δεν πρέπει να την εντοπίζουμε -συχνά χαριτολογώντας- μόνο στη γλώσσα αλλά σε όλες τις πολιτιστικές πρακτικές, εκφράσεις και συμπεριφορές.
β) Δεύτερη προϋπόθεση είναι το πολιτικό νόημα του ατομικού, με την έννοια ότι κάθε προσωπική υπόθεση σ’ έναν περιορισμένο γεωγραφικό και πολιτιστικό χώρο, όπως ο Ελληνικός, συναρτάται αναγκαστικά με το πολιτικό. Άρα το ατομικό είναι διογκωμένο και η σχέση μας με το πολιτιστικό παρελθόν θα μπορούσε να μην είναι αναγκαστικά μια οιδιπόδεια φαντασίωση αλλά και ένα είδος πολιτικού προγράμματος.
γ) Τρίτη προϋπόθεση είναι η συλλογική αξία. Εφόσον υπάρχει σπάνις και όχι αφθονία ταλέντων, οι εξατομικευμένες πολιτιστικές δημιουργίες αποκτούν συλλογικό χαρακτήρα, αυξάνοντας τις συλλογικές νοηματοδοτήσεις. Ο παραληρηματικός ατομικισμός μιας ελάσσονος μεσογειακής κουλτούρας, όπως η ελληνική, υφαίνεται σ’ ένα συλλογικό δίχτυ. Το τρίπτυχο αυτό αποτελεί την καλύτερη εισαγωγή στη σύγχρονη καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική παραγωγή της χώρας μας.


2. Τι σημαίνει και πως αναπαρίσταται όλα αυτά σε συνθήκες γενικευμένης κρίσης; Το ανθρωποκεντρικό σοκ και το ενδιαφέρον για τον Άλλο είναι, ασφαλώς, μια κατεύθυνση αλλά και η συνύπαρξη παρελθόντος και παρόντος. Η δριμύτητα της κρίσης έχει οδηγήσει σε μια εκτεταμένη στροφή στο πολιτιστικό παρελθόν. Εξάλλου, σε τέτοιες περιόδους επανέρχονται επιθετικά μια σειρά ζητήματα πολιτιστικής ταυτότητας, τα οποία σκανδαλίζουν ακόμη μερικούς. Η ελληνική κουλτούρα, η οποία όλα αυτά τα χρόνια διατήρησε αισθήματα μειονεξίας απέναντι στα μητροπολιτικά κέντρα της Δύσης, χρειάζεται να αναθεωρήσει το παρελθόν της κριτικά. Και αυτό συνιστά μια κατεξοχήν στάση απέναντι στο παρόν. Σε μια τέτοια αναθεώρηση είναι άχρηστες τόσο οι μίζερες θερμοκοιτίδες της «ελληνικότητας» όσο και οι επιδεικτικοί σταθμάρχες των διεθνών ρευμάτων. Εκείνο που χρειάζεται είναι παρασυνδέσεις και αναμίξεις. Τη θέση του διαζευκτικού «αυτό ή εκείνο» -που είναι ιδεολογικό και χωρίζει- καταλαμβάνει το προσθετικό «και αυτό και εκείνο», που ενθαρρύνει συμφυρμούς και συνδυασμούς. Το ίζημα αναδεικνύεται σε προεξάρχουσα πολιτιστική στάση.


3. Ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα του σύγχρονου πολιτισμού μας είναι η σχιζοειδής συνθήκη του: Η συνύπαρξη της απατηλής ανωτερότητας (του παρελθόντος) και της πτώσης (του παρόντος), της ανθεκτικότητας και της κόπωσης. Ανήκουμε σ’ έναν πολιτισμό που υιοθέτησε τη μωροφιλόδοξη φαντασίωση των απαρχών του δυτικού κόσμου ζώντας σήμερα με το απειλητικό φάντασμα της εκδίωξης απ’ αυτόν τον «παράδεισο». Ο συνδυασμός της υπερφίαλης αίσθησης μιας μείζονος κληρονομιάς με την αντι-μείζονα διαπίστωση ότι γίναμε κάτι περιφρονητέο. Εξιδανικευμένοι και απορριπτέοι, ταυτόχρονα. Να γιατί το σημάδι της μειονεξίας συνόδεψε την ελληνική κουλτούρα σ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Αυτή η ιλιγγιώδης και σχιζοφρενική συνθήκη συμπληρώνει τις τρεις προϋποθέσεις  της σύγχρονης καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής παραγωγής στην Ελλάδα.


4. Το μέλλον είναι ένας όρος που εξιδανίκευσε όσο τίποτε άλλο η νεωτερικότητα, ο οποίος στις μέρες μας βρίσκεται στη μεγαλύτερη δοκιμασία του. Όλο και πιο δύσκολα μιλάει κανείς σήμερα για το μέλλον του οποίου οι αναπαραστάσεις αποκτούν δυστοπικό και μηδενιστικό χαρακτήρα. Και αν ο λόγος περί μέλλοντος καθίστανται προβληματικός στα κέντρα της Δυτικής σκέψης, μοιάζει σχεδόν αδιανόητος σε μια χώρα όπως η Ελλάδα. Η πρόσβασή στο μέλλον έχει ανασταλεί και γι αυτό ταυτίζεται με το παρελθόν. Τα διαθέσιμα παραδείγματα αφθονούν: Στατιστικές καταγράφουν ότι οι μισθοί είναι σήμερα στην Ελλάδα όσο ήταν το 1998 και η κατανάλωση στα επίπεδα του 1984. Το 2022 το χρέος της χώρας θα είναι 120%, όσο ήταν της Ιταλίας όταν εντάχθηκε στην νομισματική ένωση της Ευρώπης…


Ποιες είναι οι πολιτιστικές συνέπειες ενός τέτοιου γεγονότος; Από μια ελάσσονα κουλτούρα, όπως η Ελληνική, οι διεθνείς καλλιτεχνικοί θεσμοί και διοργανώσεις ζητούν, ως επί το πλείστον, μια πολιτιστική διαχείριση του τοπικού και όχι εκλεπτυσμένες βιοπολιτικές ενασχολήσεις ή καλλιτεχνικές εφαρμογές της ψηφιακής αποϋλοποίησης και της βιοτεχνολογίας. Κάτι που, απ’ ότι φαίνεται, αποδεχόμαστε ως μοίρα, όπως κι αν την εννοεί κανείς. Κανείς, όμως, δεν μπορεί να βγει από αυτήν την αδιέξοδη κατάσταση επιστρέφοντας σε ό,τι προηγήθηκε και μας είχε, λίγο πολύ, βολέψει. Και εδώ βρίσκεται η μεγαλύτερη κρίση της σύγχρονης ελληνικής κουλτούρας.


ΣΗΜ.: Το κείμενο αυτό είναι αποτέλεσμα μιας ευρύτερης συζήτησης με την Νάντια Αργυροπούλου, με αφορμή την έκθεση "Hell As Pavillion", Palais de Tokyo, Παρίσι, από τις 25 Φεβρουαρίου 2013.


Info:
Ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και καλλιτεχνικός σύμβουλος του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ. Επιμελήθηκε εκθέσεις σύγχρονης τέχνης και αρχιτεκτονικής, εκδόσεις, μονογραφίες,ειδικά αφιερώματα και δημοσίευσε άρθρα σε περιοδικά, συλλογικούς τόμους και καταλόγους εκθέσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει επιμεληθεί, επίσης, μια σειρά ντοκιμαντέρ σχετικά με τη μοντέρνα και σύγχρονη αρχιτεκτονική στην Ελλάδα (ΕΤ1). Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη ο τόμος «Στα όρια. Νέες αρχιτεκτονικές στην Κύπρο».

Υπο-νεωτερικότητα και…. που μόλις ξεκίνησα να το διαβάζω αισθάνθηκα με τον πιο ζεστό άμεσο λόγο να περιγράφει και να ιστοριοποιεί  ή και στερεοποιεί ταυτόχρονα όλο αυτό που εμείς που γεννηθήκαμε εκεί δεκαετίες 50 – 60 ίσως και λίγο 70 μυρίσαμε …και να τώρα που γίνεται ιστορία ως μια μορφή  τεκμηριωμένης καταγραφής. Οπότε θα θελα καταρχάς τα σχόλιά σας για την ειρωνεία στην έννοια της υπονεωτερικότητας… ώστε να έχουμε μοιραία την απόλογία και να αναπτύξουμε την γνωριμία με τον κο Τζιρτζιλάκη.
[…] κι έρχεται σ΄αυτό το βιβλίο ο Τζιρτζιλάκης να καταγράψει μια σύνδεση που εντέλει επετεύχθη στην συνείδηση μας. Καθησυχαστικός και στοργικός. Να απλώνεται. Είναι τέλειο να καταγράφεις την απλότητα, την αυθόρμητη ακαθόριστη έκφραση και να ιστοροποιείς το μεγάλωμα της  - εντάσσοντάς το σ΄αυτό το μεγάλο περιβόλι που λέγεται Ελλάδα. Το πένθος εντέλει γίνεται έργο, ο κλαυσίγελος σχεδιάζει. Αυτό θα πει συνάρτηση. Σας ευχαριστώ για άλλη μια φορά κε Τζιρτζιλάκη που με συνδέεται με μια πατρίδα που τόσα χρόνια ένοιωθα πως ανήκε μόνο στους γονιούς μου μιας και αυτοί πολέμησαν για την ελευθερία της… ενώ εγώ απλώθηκα στον αντίπαλο κι έγινα ένα μαζί του… κι όμως κι εγώ πληγώθηκα κι εγώ έκλαψα πάνω σε τούτο το χώμα με κλίμα… ανάλογο του ενδιάμεσου δεν μου άξιζε η φυγή. Θέλω να μείνω εδώ. Σ ευχαριστώ γιατί όταν μια παλιότερη εποχή είχα ενταχθεί μέσα από την θεωρία σου στην έννοια του νεοερειπίου που ακόμα η απορία είναι νωπή και την σέρνω, με έφερνες να κατανοήσω μεταμοντέρνες θεωρήσεις για να συμμετέχω στην κατανόηση μιας παγκόσμιας γλώσσας… μιας και κατά την τότε έρευνά μου είχα φτάσει μέχρι και στα περίχωρα της Καλιφόρνιας… σήμερα το έθνος που με καταγγέλλει τόσα χρόνια,  με κάνεις να το ανταγαπήσω ως γένος.
Η τριπλή λοιπόν συνθήκη: μελαγχολία – πένθος – χαροποιό πένθος
σκηνή της ύπαρξης ο καιρός

Ο πυρήνας του ζητήματος βρίσκεται σε 2 κομβικά κείμενα (σελ.67)
Το ένα αποδίδεται στον Αριστοτέληκαι το άλλο είναι του Μπένγιαμιν
Το ενδιαφέρον του πρώτου το οποίο έχει τίτλο: το 30ο, 1 πρόβλημα (από την σειρά των προβλημάτων), έγκειτε στο ότι ο ‘μελαγχολικός’ συνδέεται με τον «περιττό» δηλαδή μαυτόν «που ξεπερνά το φυσιολογικό, εξ ου ασυνήθης, υπέρμετρος, άφθονος, θπερβάλων» που μεταφράζεται «εξαιρετικός» : Όσοι περιττοί γεγόνασιν άνδρες[…] μελαγχολικοί όντες». Η μελαγχολία στο 30ο, 1 πρόβλημα είναι το πάθος του «περιττού» όχι με την έννοια του «άχρηστου» (όπως μεταφράζουμε την λέξη σήμερα), αλλά εκείνου που υπερβαίνει τα «φυσιολογικά όρια», οδηγώντας την ανθρώπινη ενόρμηση σε κατάσταση ανισορροπίας. Πέρα απ’ αυτόν τον ορισμό που μας εισάγει στην καταστατική αμφισημία του θέματος, για πρώτη φορά εδώ η μελαγχολία, η «μανία» και η «εκ-σταση» συνδέονται με το ζήτημα της δημιουργικότητας του ατόμου. Η μεταβλητή διάθεση του μελαγχολικού  - από την εσωστρέφεια στην ευφράδεια και από την παραφορά στην απόσυρση – του δίνει την δυνατότητα να ξεπερνά τον δεδομένο εαυτό του και να γίνεται άλλος. Πολλά χρόνια αργότερα, ο Μπένγιαμιν, στο παιχνίδι του πένθους ()θα συνδέσει τη μελαγχολία με την κρόνια ακηδία, που κάνει τους ανθρώπους να λοξοδρομούν, «απαθείς, αναποφάσιστους,και βραδυκίνητους» […]  ο Μπένγιαμιν δεν υποτιμάτην παραγωγική σημασία της μελαγχολίας από την στιγμή που συνδέεται με την εμπειρία – επομένως και με την ελπίδα – και παρέχει την δυνατότητα σε κάποιον να στοχάζεται και ενδεχομένως να εμβολίσει μεταβολίσει ευρηματικά τις απώλειες και το «χαμένο κέντρο» του. Για τον λόγο αυτόν αντιμετωπίζει την μελαγχολία ως μια δημιουργική ενόρμηση. Αυτός είναι ο κρυφός πολιτικός πυρίνας του νεωτερικού πολιτισμού. Στις ευεργετικές συνέπειες της μελαγχολίας πρέπει πάντως να προσμετρήσουμε και την αποδέσμευση της καλλιτεχνικής και κριτικής πράξης από τους καταναγκασμούς της αισιοδοξίας και τη γραμμική ερμηνεία των πραγμάτων.  …μετά είναι πολύ ενδιαφέρον το σημείο που αναφέρεται στον Restany.
Όλως τυχαίως προσπαθώντας να διαβάσω  Μισέλ ντε Σερτώ: επινοώντας την καθημερινή πρακτική ή η πολύτροπη τέχνη του πράττειν…(καθόλου δεν μου άρεσε …ίσως να φταίει η μετάφραση) στο κεφάλαιο 14 «το ακατονόμαστο πεθαίνω» Οι ετοιμοθάνατοι είναι απόβλητοι…οι παρεκλήνοντες του θεσμού(που έχει οργανωθεί από και για την διατήρηση της ζωής. Ένα πρόωρο πένθος... ) […] ο ετοιμοθάνατος, νεκρός σε αναστολή, περιέρχεται έξω απ’ το διανοητό […]που ταυτίζεται μ’ εκείνο που μπορεί κανείς να πράξει […] τον λογοκρίνουμε, του στερούμε την γλώσσα, τον τυλίγουμε σ’ ένα σάβανο σιωπής : είναι ακατανόμαστος.  The velvet well