Ο Κλαούζεβιτς και η φύση του Πολέμου

Ο πόλεμος γίνεται παιχνίδι, εξαιτίας της υποκειμενικής και της αντικειμενικής φύσης του. Τα ηθικά μεγέθη που εμπλέκονται, όπως η ανδρεία, το πνεύμα, η πολεμική ικανότητα, το θάρρος, η όσφρηση του διοικητή, η λεπταισθησία της κρίσης του, το ένστικτο, η ψυχική καρτερία και πλήθος άλλοι παράγοντες κάνουν τον πόλεμο ένα εξαιρετικά δύσκολο αντικείμενο για την επιστημονική μελέτη: «Αν ρίξουμε τώρα μια ματιά στην υποκειμενική φύση του πολέμου, δηλαδή στις αναγκαίες για τη διεξαγωγή του δυνάμεις, μας φαίνεται ακόμη περισσότερο σαν ένα παιχνίδι. Το στοιχείο μέσα στο οποίο κινούνται οι δραστηριότητες του πολέμου είναι ο κίνδυνος· ποια είναι, μέσα στον κίνδυνο, η ανώτερη ψυχική δύναμη; Είναι το θάρρος. Το θάρρος, όμως, μπορεί κάλλιστα να κοινωνήσει με το φρόνιμο υπολογισμό, παρόλο που είναι δυο διαφορετικά πράγματα, που προέρχονται από δυο πλευρές της ψυχής. Από την άλλη πλευρά, η ανδρεία, η πίστη στην επιτυχία, η τόλμη κι η ευθαρσία δεν είναι παρά εκδηλώσεις του θάρρους, κι όλες αυτές οι ψυχικές τάσεις αναζητούν το συμπτωματικό, που είναι το στοιχείο τους.»

Τα μετρήσιμα ή μαθηματικά στοιχεία του πολέμου δεν βρίσκουν «καμιά σταθερή βάση, πάνω στην οποία είναι δυνατόν να στηριχτούν» ακριβείς υπολογισμοί σχετικοί με την τέχνη του πολέμου. Ο ανθρώπινος νους, ατελής πάντοτε κι επιρρεπής, είναι στο τέλος αναγκασμένος να στηριχθεί ψύχραιμα στον νόμο του υπολογισμού των πιθανοτήτων και να συνυπολογίσει οπωσδήποτε τον παράγοντα της τύχης – κι αυτό, φυσικά, είναι προτιμότερο από την πλήρη άγνοια και την απουσία θεωρητικών υπολογισμών και προβλέψεων. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, αιφνιδιαστικά, οι μεταβολές της τύχης, οι κακοτυχίες και οι καλοτυχίες, καθώς και η δράση ζωντανών δυνάμεων, μπορούν που κάνουν τον πόλεμο «μιαν ανθρώπινη δραστηριότητα που μοιάζει περισσότερο απ” όλες τις άλλες με χαρτοπαίγνιο.»